EN 1090-2:2017 Çelik Yapı Uygulamaları Standardındaki Önemli Değişiklikler
EN 1090-2:2017 Çelik Yapı Uygulamaları standardının Ocak 2017’de yayınlanan son taslağı üye ülkelerin ve ilgili uzmanların görüşüne sunuldu. CEN kuralları gereği 3 aylık bir yorum ve itiraz süresi sonunda yapılması gereken düzeltmeler yapılarak son haline getirilerek yayınlanacak. 2017 ortasında yayınlanması beklenen standart EN 1090-2:2008+A1:2011 versiyonunun yerine geçecek. Yeni taslak için şimdilik herhangi bir geçiş süreci öngörülmüyor ancak kesin bilgi yayınlanacak olan standart ile birlikte verilecek.
Şu anda taslak aşamasında olan prEN 1090-2:2017 standardı üye ülkeler tarafından bu şekli ile kabul görürse aşağıdaki değişiklikler geçerli olacak.
3 Terms and definitions başlığı altıdaki tanımlamalar sadeleştirilerek daha anlaşılır hale getirilmiş.
Daha önce “additional NDT” olarak verilen terim “supplementary NDT” olarak değiştirilerek muhtemel yanlış anlaşılmanın önüne geçilmeye çalışılmış. Bu değişiklik metin içindeki diğer bölümlere de aynen uygulanmış.
4.1.2 Execution classes başlığında daha önce de 4 sınıf olarak tanımlanan uygulama sınıfları (EXC) yine 4 sınıf olarak tanımlanmış ancak EXC4’ün EXC3’ü temel aldığı projeye ve şartnameye özel gereksinimlerin olabileceği bilgisi eklenmiş. Bu bilgiye istinaden standart içine yayılmış olan EXC4 ile ilgili özel durum tanımlamaları da kaldırılmış.
Aynı maddede daha önce uygulama sınıfının belirtilmemiş olduğu durumlarda EXC2’nin geçerli olacağı yazılmaktaydı. Ancak taslak metinde bu ibare kaldırılmıştır. Bunun yerine şartnamede uygulama sınıfı belirtilmelidir yazılmıştır. Bu durum uygulama sınıfının seçilme zorunluluğunu getirmekle birlikte uygulama sınıfının seçiminin tarif edildiği EN 1993-1-1:2005/A1:2014 standardının C.1.2 Execution class maddesi Not 2 de “EN 1090-2, uygulama sınıfı belirtilmezse EXC2'nin uygulanması gerektiğini belirtmektedir.” yazmaktadır. Bu iki durum birbirini destekler durumda değildir.
4.1.4 Geometrical tolerances maddesinde fonksiyonel tolerasların class 1 ve class 2 olarak gruplandığı belirtilmiştir. Ek B’deki tablolarda da class 1 ve class 2 ayrı ayrı tanımlanmıştır. Ancak standardın geri kalan kısmında Class 2 toleransına herhangi bir atıf yapılmadığından Class 2 tanımlamaları atıl kalmıştır.
5.4 Steel castings maddesinde çelik dökümler ile ilgili gerekli muayene ve testler ile miktarları detaylı olarak belirtilmiş.
6.4.3 Thermal cutting maddesindeki Tablo 9 güncellenmiş.
6.4.4 Hardness of free edge surfaces maddesindeki Tablo 10 kaldırılmış, bu bilgiler metin içine alınmış.
6.5.3 Flame straightening maddesi içinde daha önce EXC3 ve EXC 4 için istenen prosedür, yeni metinde uygulama sınıfı belirtilmeden verilmiş.
6.5.3 Flame straightening maddesi 6.5.3.2 Carbon steels ve 6.5.3.3 Stainless steels olarak iki ana maddeye bölünmüş ve paslanmaz çeliklerde uygulanabilecek alevle doğrultma yöntemleri detaylı bir şekilde tarif edilmiştir. 6.5.3.3 Stainless steels maddesi içine Tablo 10 - Paslanmaz çeliklerin alevle düzeltme koşulları başlıklı bir tablo eklenmiş.
6.5.4 Cold forming başlığında da karbon çeliklerinin yanı sıra paslanmaz çelikler ile ilgili detaylı bilgi eklenmiş.
6.7 Cut outs başlığında daha önce EXC2 ve EXC3 için 5 mm, EXC4 için 10 mm olarak belirtilen yuvarlatma değeri, uygulama sınıfı gözetilmeden 5 mm olarak tanımlanmış. Bu madde içinde yar alan şekil 2 kaldırılmış.
6.9 Assembly maddesinde daha önce uygulama sınıfına göre Class 1 ve Class 2 toleranslarına atıf yapılırken, yeni metinde uygulama sınıfı gözetilmeden Class 1 olarak tanımlanmış.
7.3 Welding processes maddesi daha önce ISO 4063 standardına atıf ve alıntı yapmaktaydı. Yeni metinde sadece ilgili atıf yapılarak alıntı cümleler kaldırılmış.
7.4.1.2 Qualification of welding procedures maddesinde daha önce c) alt maddesinde S275 üzeri malzeme kaliteleri için yapılması istenen enine çekme testi, S460 ve üzeri kaliteler için gerekli olarak belirtilmiş. Testin yapılması ile ilgili standardın 2008 versiyonunda ISO 9018 atıf yapılmakta iken, 2015 tarihli taslak metinde ISO 9018 standardına atıf ve alıntı yapılmaktaydı. Ayrıca enine çekme testi ile ilgili detaylı numune çizimi de bulunmaktaydı. Standardın 2017 tarihli taslak metinde ise ISO 9018 standardından yapılan alıntılar ile numune çizimi kaldırılmış.
7.4.1.2 Qualification of welding procedures maddesinde, derin nüfuziyetli tam otomatik kaynak prosesi ile ilgili bilgiler eklenmiş.
7.4.1.2 Qualification of welding procedures maddesinde, shop primerin kaynak testlerine etkisi açıklanmış.
7.4.1.2 Qualification of welding procedures maddesi içinde, Tablo 12’de gergi ve takviye kaynakları için EN 17660 standardına atıflar eklenmiş.
EN 17660 standardının kullanımı, kaynakçı belgelendirmesi ve testleri ile ilgili maddeler standart genelinde diğer maddelere de eklenmiş.
7.4.1.2 Qualification of welding procedures maddesine ilave bir gereklilik olarak EXC3 ve EXC4 uygulama sınıflarında kaynak kalınlığı 50 mm’den kalın olan PQR testlerinde kaynak ortası veya kök bölgesinden İlave iki takım çentik darbe testi gerekliliği eklenmiş.
7.5.2 Storage and handling of welding consumables maddesi içinde bulunan Tablo 16 - Kaynak sarf malzemelerinin kurutulma ve saklanması için sıcaklık ve süreler kaldırılmış.
7.5.6 Temporary attachments maddesinde geçici parçaların kopartılması EXC3 ve EXC4 sınıflarında müsaade edilemezken, yeni metinde S460 ve üzeri malzeme kalitelerinde veya yorulma yüküne maruz parçalarda müsaade edilmemektedir.
7.5.16 Execution of welding maddesinde daha önce EXC3 ve EXC4 uygulama sınıfları için çapak temizliği gerekliliği belirtilirken, yeni metinde S460 ve üzeri malzeme kaliteleri için çapak temizliği yapılmalıdır ifadesi yer alıyor.
7.6 Acceptance criteria maddesinin alt maddelerinde açıklanan uygulama sınıfına göre kaynak kabul kriterleri değiştirilmiş. 2008 tarihli versiyonda bulunan “B+” seviyesi kaldırılarak yerine her bir kaynak için istenen kriterlerin belirlenmesi istenmiş.
7.6.2 Fatigue requirements maddesi ile metal yorulması ihtimali bulunan bölgelerdeki kaynak kabul kriterleri ayrıca belirlenmiş EN 5817 Ek C’sine atıf yapılmış.
7.6.3 Orthotropic bridge decks maddesinde köprüler ile ilgili gereklilikler için dizayn standardına atıfta bulunulmuş. Standardın 2015 tarihli taslak metnin de bulunan “Table 17 - Additional requirements for bridge decks” tablosu kaldırılmış.
7.7 Welding of stainless steels maddesindeki EN 1011 standardına ilave gereklilikler kaldırılmış.
8.2.4 Washers maddesi içine “Table 16 - Allowable adjustment of grip length for preloaded and non-preloaded bolts” tablosu eklenmiş.
8.4 Preparation of contact surfaces in slip resistant connections maddesinde daha önce Tablo 18 olan “Sürtünmeli yüzeyler için kabul edilen sınıflandırma” tablosu Tablo 17 olarak değiştirilmiş ve detaylandırılmış.
8.5 Tightening of preloaded bolts maddesinde Tablo 19, Tablo 18 olarak ve Tablo 20, Tablo 19 olarak değiştirilmiş.
8.5.4 Combined method maddesine ilk adımda kullanılacak tork miktarklarını belirtir şekilde Tablo 20 eklenmiş.
9.5.5 Grouting and sealing maddesindeki şekil 6 kaldırılmış.
12.4.2.1 Timing maddesi içindeki “Table 25 - Minimum hold times” tablosu ısı girdisinden bağımsız hale getirilmiş, sadece malzeme kalitesi ve kalınlığa bağlı değerler verilmiş.
Eski standarttaki “12.4.2.2 Scope of inspection” maddesi “12.4.2.2 Type testing of new welding procedure specifications”, “12.4.2.3 Routine inspection and testing” ve “12.4.2.4 Project specific inspection and testing” olarak detaylandırılmış.
Eski standarttaki “12.4.2.2 Scope of inspection” maddesi içinde metin şeklinde geçen ilave NDT gereklilikleri, “12.4.2.3 Routine inspection and testing” içinde maddeler halinde daha detaylı verilmiş.
12.4.2.3 Routine inspection and testing maddesindeki “Table 26 - Extent of routine supplementary NDT” tablosunda EXC3 ve EXC4 için gereklilikler birleştirilmiş, EXC 1 için daha önce öngörülmeyen ilave NDT oranları eklenmiş. Ayrıca aynı tabloda daha önce tasarımdan gelmesi gereken U değerine bağlı verilen bazı NDT oranları bu değerden bağımsız hale getirilmiş.
Eski standarttaki “12.4.2.2 Scope of inspection” maddesi içinde yapılan ilk 5 kaynağa uygulanacak ilave NDT gereklilikleri, “12.4.2.2 Type testing of new welding procedure specifications” maddesi olarak ayrıca detaylandırılmış.
12.6 Surface treatment and corrosion protection maddesinde yüzey hazırlığı için daha fazla standarda atıf yapılmış.
Ek A içeriğindeki tablolar, metinde yapılan değişikliklere göre düzenlenmiş.
Bilgi amaçlı verilen Ek B kaldırılarak, burada verilen uygulama sınıfının seçimi EN 1993-1-1 standardının Ek C sine eklenmiş.
Ek D, Ek B oldu. Bu değişiklik ile beraber esas ve fonksiyonel geometrik toleranslar aynı tabloda birleştirilmiş. İlave toleranslar eklenmiş.
Ek C isim olarak değiştirilmedi ancak metin içinde küçük düzeltmeler yapılmış.
Yeni Ek D eklenerek, alevle kesim kapasitesinin belirlenmesi ve testleri ile ilgili bilgiler verilmiş. Kesim yöntem onayı (Cutting procedure qualification record - CPQR), kesim yöntem şartnamesi (cutting procedure specification - CPS) kavramları eklenmiş.
Ek E değiştirilmemiş.
Ek F isim olarak değiştirilmemiş ancak metin içinde küçük düzeltmeler yapılmış.
Ek G ve H isim olarak değiştirilmemiş ancak ilave bilgiler ve maddeler eklenmiş.
Yeni Ek I eklenerek, ön germeli cıvata gruplarında, malzeme yüzeyindeki kalın boya uygulaması nedeniyle ön germede azalma miktarının tayini ile ilgili bilgiler verilmiş. Daha önce bazı özel projelerde cıvata sıkma yüzeylerinin ince boyanması ile ilgili şartnameler kullanılıyordu.
Eski standarttaki “Ek J Sıkıştırılabilir rondela tipi doğrudan gerilme göstergelerinin kullanılması” kaldırılarak buradaki bilgiler standart içindeki metne ilave edilmiş.
Ek K, Ek J olarak değiştirilmiş ve metin içinde küçük düzeltmeler yapılmış.
Ek L, Ek K olarak değiştirilmiş ve metin içinde küçük düzeltmeler yapılmış.
Yeni Ek L, kaynak sınıfının seçimi ile ilgili eklendi. Bu sayede projedeki tüm kaynaklara aynı önem derecesi verilmesinin, gereksiz bölgelere fazla test yapılması, gerekli yerlerde test miktarının eksik kalmasının önüne geçildi. Önemli kaynaklardaki NDT oranlarının arttırılması sağlandı.
Ek M isim olarak değiştirilmemiş ancak metin içinde küçük düzeltmeler yapılmış.
Ayrıca standart metninin genelinde son versiyondan bu yana yenilenen standart isimleri ve numaraları değiştirilmiş.
Önsöze daha önce 3 bölümden oluşan EN 1090 standardının 5 bölüm olması ile ilgili bilgi eklenmiş. Bu durumda yeni standart bölümleri aşağıdaki gibi isimlendirilmiş.
Bölüm 1: Yapısal Bileşenlerin Uygunluk Değerlendirmesi İçin Gereklilikler
Bölüm 2: Çelik Yapılar İçin Teknik Gereklilikler
Bölüm 3: Alüminyum Yapılar İçin Teknik Gereklilikler
Bölüm 4: İnce Cidarlı, Soğuk Şekillendirilmiş Çelik Elemanlar Ve Çatı, Tavan, Zemin Ve Duvar Uygulamaları
Bölüm 5: İnce Cidarlı, Soğuk Şekillendirilmiş Alüminyum Elemanlar Ve Çatı, Tavan, Zemin Ve Duvar Uygulamaları
Bu değişikliğe bağlı olarak Bölüm 4 ve 5’in kapsamında bulunan içerik, EN 1090-2 standardının içeriğinden kaldırılmış.
